ETİLER, Bir Mahalle Öyküsü

Selcan Çağlar’ın “Etiler, Bir Mahalle Öyküsü” kitabı şehircilik ve mimarlık tarihine ilişkin özgün bir eser. Kitapta özellikle Etiler’in gelişimi belgelerle aktarılırken, Çağlar’ın kendi yaşam deneyimlerinden yola çıkarak anılarıyla örtüşür kritikler eklemesi kitaba değer katmakta.

Türkiye şehircilik ve mimarlık tarihinin yanı sıra kentsel tasarım bağlamında da çok önemli bir kaynak niteliğine sahip olan eser, söz konusu disiplinler arasında bir köprü kurmakta, günümüzde yeniden canlandırmaya çalıştığımız “mahalle” olgusunu “Etiler, Bir Mahalle Öyküsü” örneğinde yazarın deneyimlediği değerlerle birlikte aktarırken özellikli bir belge kimliği kazanmaktadır.

Yaşamının tam elli iki yılını Etiler’de geçirmiş olan Çağlar’ın gözünden Etiler’in kurulması süreci ve gelişme aşamalarına dair gözlem ile birlikte yaşanmışlık kavramı ve deneyimlerin yansıması kentin gelişimine dair de önemli ipuçları taşımaktadır. Bu deneyimler şehircilik tarihi açısından bir yanda toplu konut olgusunun gelişimini (1952) yansıtmakta diğer yandan da İstanbul’un sanayileşme sürecinde kent eteklerindeki gelişmeleri belgelemektedir.

Kitap, planlama ve uygulama süreci, konut tipleri, mahalle çarşısı ve ilkokul ile tüm sosyal donatı alanları ve planları geniş bir içerikte belge ve kaynakları yaşanmışlık deneyimleri üzerinden aktarırken, sosyal boyutlar ve anılarla zenginleştiriyor. Bu kapsamda mahalle sakinlerinin geçmişten gelen fotoğrafların ve aktardıkları sözlü tarihe ilişkin bilgilerin de yer alması eseri değerli kılmaktadır.

Çağlar, Alman Lisesi’ndeki öğrenciliğinin kazandırdığı sistematik bakışı ve disiplinli duruşu ile devam ettiği Devlet Güzel Sanatlar Akademisi’ndeki (MSGSÜ) mimarlık eğitimi ve şehircilik kürsüsündeki akademik yaşamı ona “mimarlık” ve “şehircilik” bakış açısındaki birikimlerini kazandırmıştı. Söz konusu sebeple tüm bu geçmiş birikimleri ve yetileri kitabında değerli belgelere dönüşerek yansımaları eserin her noktasında izlenebilir hale getirmiş.

Ayrıca disiplinli ve sistematik yaşamında voleybol önemli bir yer tutmuş, Çağlar Milli voleybol takımımızın yanı sıra Galatasaray ve özellikle de Eczacıbaşı spor kulüpleri voleybol takımlarında aktif sporcu ve takım kaptanı olarak oynamıştır. Amcası Behçet Kemal Çağlar’ın eserlerini de yeniden derleyerek dört ayrı kitap olarak yayına hazırlayan Çağlar, Kültür Bakanlığı tarafından yayınlamasına aracı olmuştur.

Akademik yaşamı içinde bilimsel gelişimini belgeleyen doktora çalışması “Kentsel Sit Alanlarının Korunması” (1986); voleybol jübile kitabı “Selcan Teoman Jübile” (1985); kişisel değişim ve dönüşümü adına “İçimdeki Yolculuk” (2010) kitabı; Türkiye voleybol tarihini aktaran “Bir Voleybolcunun Anıları” (2018) kitabı; son olarak da “Etiler, Bir Mahallenin Öyküsü” (2022) kitabı Selcan Çağlar’ın aktif üretken yayınları, özgün yansımaları ve eserleridir. Kitap önsözünde de yer aldığı gibi “… ikincisi Etiler üzerine idi… bana çok güzel bir dönemi, geçmişteki kıymetli günlerimi, yıllarımı, arkadaşlarımı, mekânları, ortamları ve yerleri anımsatıyordu… kendi dönemime bir anlamda ışık tutmaya çalışmıştım. Bir mahalle, hatta semt tarihi olacak, ancak bilimsel bir yayından ziyade herkese hitap eden, kolayca okunan bir başvuru kitabı niteliği taşıyacaktı, amacı buydu.”

Çağlar’ın, şehircilik belgelerinin yanı sıra yazım sürecinde özellikle mahallenin sosyal yaşamında iz bırakmış kişilerle, mekân sahipleriyle, aileleriyle gerçekleştirdiği söyleşilerle sözlü tarih içinde yönelttiği sorular çoğunlukla onların anılarını canlandırırken, “Etiler, Bir Mahalle Öyküsü” kitabını, özellikle yaşamının bir dönemini bu semtte geçirmiş olan kişiler başta olmak üzere mekânsal çalışmaların takipçileri için izlenmeye değer bir eser haline getiriyor.