|7 Minutes7-9 Kasım 2024 tarihleri arasında gerçekleştirilen 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 48. Kolokyumu kapsamında, Akdeniz Üniversitesi ev sahipliğinde “A Noktasından B Noktasına: Erişilebilir, Sürdürülebilir, Yaşanabilir” başlıklı bir öğrenci çalıştayı yapılmıştır (Resim 1).
5-6 Kasım 2024 tarihleri arasında gerçekleştirilen çalıştay ile yaşam odaklı planlama, kentleri daha insan merkezli ve sürdürülebilir hale getirmek amaçlanmıştır. Bu kapsamda, Akdeniz Üniversitesi Kampüsü ve çevresinin otomobil ağırlıklı bir sistemden yaya, bisiklet ve toplu taşıma odaklı bir sisteme dönüştürülmesi ile öğrenci ve kent sakinleri için daha dinamik, erişilebilir ve yaşanabilir bir alan yaratmak hedeflenmiştir.
Sürdürülebilir ve yaşanabilir kent vizyonu kapsamında, yaşam odaklı ulaşım planlaması ile bütünleşmiş çözümlerin geliştirilmesi; bu sayede A noktasından B noktasına erişimin kolaylaştırılarak, herkes için daha adil bir ulaşım altyapısı tesis edilmesi kapsamında çalışmalar geliştirilmiştir.
5 Kasım 2024 tarihinde, Türkiye’nin farklı üniversitelerinden gelen 25 şehir planlama öğrencisi ile Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’nde bir tanışma toplantısı gerçekleştirilmiştir (Fotoğraf 1). Toplantı sonrası, atölye süresince görev alacak öğretim üyeleri tarafından çalıştayın kapsamı ve hedefleri hakkında bilgilendirici bir sunum yapılmış, sunumların tamamlanmasının ardından, katılımcı öğrenciler arasından 5’er kişilik toplam 5 çalışma grubu oluşturulmuştur. Her grup, çalıştay kapsamında ele alınacak toplu taşıma, bisiklet veya yaya ulaşımı konularından birini seçerek kendi çalışma başlığını belirlemiştir.
Çalışma alanı olarak Akdeniz Üniversitesi ile Konyaaltı Sahili arasındaki ulaşım koridoru belirlenmiş ve bu bölgede saha çalışması yapılmıştır. Sabah gerçekleştirilen saha gezisi sırasında, bisiklet ve yaya ulaşımına dair mevcut problemler ve kullanıcıların karşılaştığı zorluklar, saha çalışmasında yer alan öğretim üyeleri tarafından detaylı olarak dele alınarak, açıklanırken; öğleden sonra, çalışma grupları seçtikleri konu başlıkları doğrultusunda sahaya çıkarak veri toplama sürecine başlamışlardır. Toplanan verilerin ardından, yürütücülerle gerçekleştirilen ön değerlendirme oturumunda, çalışma gruplarına geri bildirim sağlanmış ve çeşitli eleştiriler paylaşılmıştır.
Bu çalışma, konu alana çözüm ve öneriler sunan kentsel ulaşım planını içermektedir. Çalışma kapsamında, mevcut ulaşım sorunları detaylı olarak ele alınmış ve uluslararası örneklerle karşılaştırmalı analizler yapılmıştır. Amsterdam ve Paris gibi şehirlerin başarılı ulaşım entegrasyon modelleri, Antalya için referans olarak değerlendirilmiş; Amsterdam’ın bisiklet altyapısı ve bütünleşmiş tramvay sistemi, Paris’in RER ağının etkili bağlantı çözümleri örnek alınmıştır.
Alan analizleri doğrultusunda Konyaaltı sahilinin yüksek turizm potansiyeli ve Akdeniz Üniversitesi kampüs çevresindeki yoğun öğrenci hareketliliği göz önüne alınarak, bölgenin toplu taşıma bağlantılarında ciddi yetersizlikler olduğu tespit edilmiştir. Özellikle kampüsün Meltem çıkış kapısından tramvay hattı üzerinden sahile erişim sağlanabilirken, Güney kapısından doğrudan erişim sağlanamaması önemli bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir. Bu nedenle, alternatif rota ve bağlantı çözümleri geliştirilmiştir.
Akdeniz Üniversitesi öğrencileri ile yapılan ve 50 katılımcının yer aldığı anket çalışması, kampüs ile Beach Park arasındaki güzergahın toplu taşıma açısından yetersiz olduğunu ortaya koymuştur. Anket sonuçlarına göre, öğrencilerin %84’ü mevcut toplu taşıma sisteminden memnun değildir; yine büyük bir kısmı, sefer sıklığının az olması, araç kapasitelerinin yetersizliği, yüksek ulaşım ücretleri ve abonman sisteminin eksikliği gibi sorunların yanı sıra durak yerleşimlerinin yetersiz olmasından dolayı ihtiyaçlarının karşılanmadığını belirtmiştir. Bu durum, güzergâh üzerinde kapsamlı bir iyileştirme gerekliliğini açıkça ortaya koymaktadır.
Anket sonuçlarına dayanarak öğrencilerin belirttiği sorunlara yönelik çözüm önerileri geliştirilmiştir. Bu öneriler doğrultusunda, kampüs ve Konyaaltı sahili arasındaki durak ve hatlar incelenmiş; özellikle VC59 ve 104 numaralı otobüs hatlarının bağlantıyı sağlamakta yetersiz kaldığı tespit edilmiştir (Fotoğraf 2). Bu hatlarda durak yerleşimlerinin uygun olmadığı ve bekleme sürelerinin en az 20 dakika olduğu gözlemlenmiştir. Toplanan veriler, kampüs çevresindeki duraklar ve otobüs hatlarını içeren bir toplu taşıma haritasının oluşturulmasında kullanılmıştır. Haritada, kampüs çıkış noktalarından (özellikle Meltem ve Güney kapıları) başlayan güzergahlar ve Konyaaltı sahiline ulaşımı sağlayan otobüs hatları analiz edilmiştir.
Yapılması planlanan tramvay hattı ve yeni otobüs güzergahları önerisi, mevcut ulaşım sisteminde tespit edilen sorunları çözmeyi hedeflemektedir. Yeni önerilen hatlar ve duraklar, kullanıcı ihtiyaçlarına göre optimize edilmiş ve interaktif, yapay zekâ destekli durak tasarımları geliştirilmiştir. Bu akıllı duraklar, kullanıcılara gerçek zamanlı bilgi sağlayacak ve durak yerleşimleri yeniden düzenlenerek bekleme süreleri azaltılacaktır. Ayrıca, yeni hat ve durak entegrasyonu ile kampüs-sahil bağlantısının güçlendirilmesi amaçlanmış; bisiklet ve yaya yollarının entegrasyonu da sağlanarak sürdürülebilir ulaşım çözümlerine katkıda bulunulmuştur.
Bisiklet yollarının toplu taşımayla entegrasyonuna ve çevreci ulaşım çözümlerine odaklanılmıştır. Özellikle üniversite çevresi ve sahil hattının erişilebilirliğinin artırılması amaçlanmış; öğrenciler, çalışanlar ve turistler için daha konforlu ve bütünleşmiş bir ulaşım ağı oluşturulması hedeflenmiştir.
Çalıştay süreci, şehir planlama mesleğinde izlenecek yaklaşımlar ve stratejiler konusunda önemli akademik ve pratik çıkarımlar sunmuştur. Bu deneyim ışığında, yaşam kalitesini artırmaya yönelik katılımcı, sürdürülebilir ve bütünleşmiş planlama prensipleri temel alınacaktır. Toplumun gerçek ihtiyaçlarının belirlenmesi ve yerel taleplerin planlama süreçlerine dahil edilmesi amacıyla, kapsamlı katılımcı analiz yöntemlerine öncelik verilecektir. Otomobil merkezli ulaşım politikalarının yerine, yaya, bisiklet ve toplu taşıma odaklı sürdürülebilir çözümler geliştirilerek çevre dostu, erişilebilir ve yaşanabilir kentsel alanların oluşturulması hedeflenmektedir. Veri odaklı analiz ve yapay zekâ destekli teknolojilerin sunduğu imkânlar kullanılarak, kullanıcı deneyimini iyileştiren ve gerçek zamanlı geri bildirim sağlayan planlama araçlarının benimsenmesi sağlanacaktır. Uluslararası örnekler üzerinden yürütülen karşılaştırmalı analizler, Amsterdam ve Paris gibi kentlerin bütünleşmiş ulaşım modellerinin yerel bağlamda uyarlanmasının önemini ortaya koymuştur. Bu doğrultuda, yerel koşullara uyarlanmış yenilikçi çözümler geliştirilmesi kaçınılmaz olmaktadır. Ayrıca, kapsayıcı planlama yaklaşımları ön planda tutularak, dezavantajlı grupların erişimini artıran ve tüm kullanıcılar için eşit hizmet sunan kentsel mekânların tasarlanması amaçlanmaktadır. Sonuç olarak, sürdürülebilirlik, katılımcılık ve veri temelli planlama ilkeleri doğrultusunda, insan odaklı ve yaşanabilir kent vizyonu ile mesleki pratiğin şekillendirilmesi öngörülmektedir.
Özlem Koçak, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama bölümünde son sınıf öğrencisi olup, yan dal olarak İç Mimarlık eğitimi almaktadır. 2020 senesinde Işık Üniversitesi Mimari Restorasyon bölümünden mezun olan ve eğitimi sırasında çeşitli mimari rölöve çalışmaları gerçekleştiren Koçak, devam eden planlama eğitimi sırasında da MSGSÜ’nün bilimsel araştırma proje çalışmalarının içinde yer almaktadır.