Kastamonu Küre Kırsal Yerleşimlerinde Prototip Proje Oluşturulması

Tasarım rehberleri üzerine yürütülen çalışmalar; gerek kentte gerekse de kırsalda yere özgü niteliklerin ortaya konulması ve gelecekte sürdürülebilir çevreler oluşturulması için birer kılavuzdur. Gelecekte sürdürülebilir çevreler oluşturulması için birer kılavuzdur. Bu bağlamda MSGSÜ Kentsel Tasarım Araştırma ve Uygulama Merkezi bünyesinde gerçekleştirilen ‘Galata Bölgesi Kentsel Tasarım Rehberi – Çatı ve Arayüz Sağlıklaştırma Projesi [2014-2013]’ kentte belirli bir bölgeye yönelik kurgulanarak yürütülmüş referans bir araştırma projesi olarak belirtilebilir. Bu araştırma projesinin ardından kırsaldaki durumun sorgulanması; köylerdeki mevcut potansiyellerin araştırılması ve bu potansiyellerin köylere yeniden kazandırılması ile çalışmalar yerel bilgiyi zenginleştirerek devam ettirilmiştir. Kastamonu, Küre’de ‘Geleceğe Küresel Bakış, Kırsal Kalkınmada Yerel Stratejiler Çalıştayı’ ile bir yerel kalkınmanın ilk aşamasını oluşturan çalışmalar; Türkiye’nin ilk Köy Tasarım Rehberi olma özelliğini taşıyan ‘Kastamonu, Küre Ersizlerdere Köy Tasarım Rehberi [2014]’ ile sürdürülmüştür. Ayrıca, yakın zamanda tamamlanan “Köyünü Yaşat Projesi”nin konu edindiği Bilecik/Gölpazarı üzerine gerçekleştirilen “Kırsal Planlama ve Tasarım Atölyesi” de önceki çalışmalara benzer şekilde, kırsala ilişkin çalışmaların karşılaştırılmasına ve birbirleri arasındaki ilişkilerin analiz edilmesine olanak sağlamıştır.

Yerel değerlere duyulan saygı, yerel girişimin varlığı, kurumların yenilikçi yapısı, ortak bir amaçta birleşme, gönüllü emek, devamlılık, maddi yapabilirliğin arttırılması ve sonucunda kendine güven ve geleceğe dair umut Küre’de bir dönem yaşananların bir özetidir. Bütün bu hareketin temel ivmesi olan Küre’deki yerel kalkınma girişimi, bir çalıştay ile başlamış ve sonra kurumsal işbirlikleri ve yerel katılımla devam etmiştir. Farklı işbirliklerinin oluşturulması, farklı disiplinlerden kişilerin bir araya gelerek ortak bir çalışmada bir araya gelmesi; bilgi paylaşımına yönelik farklı olanaklar sağlamıştır. Mimarlık ve planlama ile peyzaj mimarlığı, sosyal bilimler gibi diğer ilgili akademik işbirlikleriyle birlikte kurumsal paydada bir araya gelişler ve yerel halkla yürütülen ortak çalışmalarla önemli sosyal tanışıklıklar da kurulmuştur.

Kastamonu, Küre kırsal mekânına yönelik yürütülmüş bu çok yönlü çalışmaların bir devamı ve rehberin uygulanmasının örneklenmesi amacıyla oluşturulmuş “Kastamonu Küre Kırsal Yerleşimlerinde Geleneksel Yöntemlerle Yapılacak Uygulama Örneği İçin Prototip Proje Oluşturulması” başlıklı Bilimsel Araştırma Projesi ile kırsal mimaride ekolojik tasarım ilkeleri ve bu doğrultuda yapılacak yeni yapı tasarımına ilişkin bir proje önerisi geliştirilmeye çalışılmıştır.

Kastamonu Valiliği, Küre Kaymakamlığı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi ve Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) ortaklığında 22 Ocak 2014 tarihinde imzalanan protokol kapsamında Üniversite, Kaymakamlık ve Yerel Yönetim öncülüğünde Küre’de ekonomik, sosyal kalkınma ve yerleşimin fiziksel dokusuna ilişkin birçok proje eş zamanlı olarak başlatılmıştır. Üniversitemiz, Küre Kaymakanlığı ve Belediyesi ile KUZKA’nın birlikte geliştirdiği “Kastamonu, Küre Ersizlerdere Köy Tasarım Rehberi Projesi” 2014 Kasım ayında tamamlanarak, KUZKA’ya teslimi gerçekleştirilen söz konusu projelerden bir tanesidir.

Köy Tasarım Rehberleri ülkemizde uzun süredir tartışılmakta olan ve mevzuata yeni girmiş bir uygulama aracıdır. 2013 yılında 3194 sayılı İmar Kanunu’na eklenen 6495/73. madde ile özgün dokuya sahip ve değişme eğilimi olan köyler için “Köy Tasarım Rehberleri”nin hazırlanması ve idarelerce onaylanması yasal bir statüye kavuşturulmuştur. Köy tasarım rehberleri, kırsal yaşamın değerini ve doğa ile ilişkisini gözeterek; kırın mekânsal, sosyal, ekonomik gereksinimleri dikkate alan yeni bir anlayışın geliştirilmesinde bir araç olarak ön plana çıkarken, diğer taraftan kırsal mimarinin yere özgü biçimlenişine dikkati çekmiştir. Üniversitemiz tarafından oluşturulan Köy Tasarım Rehberi, yasa yürürlüğe girmeden başlayan ilk çalışmadır ve bundan sonra ülkemizde yapılacak Köy Tasarım Rehberi uygulamaları açısından çok önemli bir örnek teşkil etmektedir. Ersizlerdere Köy Tasarım Rehberi kapsamında, köye ilişkin temel analizler yapılarak, değişim karşısında kırsal peyzaj ve yaşamın devamlılığı, mevcut geleneksel yapıların onarımı ve yeni yapı tasarımına ilişkin ilkeler geliştirilmiştir.

Köy Tasarım Rehberi belirtildiği gibi İmar Kanunu’na yeni girmiş ve yönetmelik çalışmaları sürmektedir. Küre Köy Tasarım Rehberi’ndeki tasarım kriterleri kullanılarak gerçekleştirilecek bir yapı, mevzuatın geliştirilmesinde de yol gösterici olacaktır. Bunun yanı sıra, Köy Tasarım Rehberi’nin hayata geçirilmesi ve benimsenebilmesi için rehberde belirtilen ilkelere dayanarak tasarlanan ve uygulanacak yapı / yapıların örnek teşkil edeceği düşünülmektedir. Akademik olarak da yerel mimari, yerel yapı uygulama teknikleri ve kırsal alanda ülkemiz koşullarına uygun yeni yapılaşma ve uygulama pratiği konularındaki araştırmalar için temel oluşturacaktır. Ekonomik ve sosyal değişimler sonucunda kırsal yerleşmelerde de yaşam biçimi hızla değişmektedir. Değişimin izleri, kırsalda yaşamın en yoğun geçtiği mekânlar olan konuta da mekânsal değişim olarak yansımaktadır. Kamusal alan ihtiyacı ve artan eko-turizm faaliyetleri nedeniyle yerleşmede ortak kullanıma hizmet edebilecek, çok işlevli bir yapı ihtiyacı da doğmuştur. Ersizlerdere Köy Tasarım Rehberi çalışmasına bağlı olarak geliştirilen ve araştırma projesi önerisi olarak sunulan çalışmada, rehberdeki tasarım ilkeleri doğrultusunda geleneksel yapı teknikleri, malzemeleri, sürdürülebilir tasarım ilkeleri ile alt yapı ve enerji sistemleri kullanılarak, yapılacak köy odasının uygulama projesinin oluşturulması amaçlanmıştır.

Geliştirilen proje; Protokol kapsamında eş zamanlı olarak yürütülen projelerin birbirini destekleyici ve tamamlayıcı olması üniversitemiz açısından yeni araştırma alanlarını ve yeni araştırma projelerini gündeme getirmesi, İlk köy tasarım rehberinin uygulanabilirliğinin gösterilmesi, Bölgede geleneksel yapım teknikleri kullanarak örnek bir yapı yapılabileceğine dair bir farkındalık ve bilinç oluşturması, Tasarım aşamasından başlayarak sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde ekolojik yapı ilkelerinin uygulanması ve malzeme üretimine yönelik laboratuvar çalışmalarının yapılması, yenilikçi yaklaşımlar yaratması açısından, önem arz etmektedir. Dolayısıyla proje sonunda, kırsal alanda ekolojik yapılaşma ilkeleri, yerel malzeme ve yöntem kullanılarak çağdaş bir yapı tasarımı gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Bu çalışmanın yaşanan hızlı mekânsal değişim/dönüşüm karşısında özgün karakterlerini yitirmekte olan kırsal yerleşmeler için, ülkemiz koşullarına uygun bir yapılaşma yaklaşımının oluşturulmasına yönelik çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.